Υπερτιμημένα πράγματα #3: The matrix. (ναι, το matrix)

Θα το δυσκολέψω ακόμα περισσότερο: Δεν αναφέρομαι στην τριλογία Matrix, αλλά στο πρώτο matrix. Και λέω το ''δυσκολεύω'' γιατί πολύ απλά, θα ήταν πολύ εύκολο να αποδείξει κανείς γιατί το matrix 2 και 3 είναι οριακά φάρσα. Δεν ξέρω καν αν το αρχικό πλάνο των αδερφών Wachowski ήταν να το κάνουν τριλογία ή απλά η Warner Bros θέλησε να στίψει την επιτυχία της πρώτης σειράς μέχρι την τελευταία σταγόνα (που το έκανε: Παιχνίδια, animation, ντοκιμαντέρ, ντοκιμαντέρ για το πως γυρίστηκε το ντοκιμαντέρ) αλλά σε κάθε περίπτωση το ''σχέδιο'' ήταν πολύ προφανές: 1. Πρέπει κάπως να βάλουμε την Bellucci. 2. Πρέπει τα εφέ που χρησιμοποιήσαμε ((την τεχνική bullet-time, αυτήν που ΟΛΟΙ κοπιάρουν με τον ΙΔΙΟ τρόπο έκτοτε (οι σφαίρες, σκύβω, slow-motion, περνάνε, ω!)) να τα κάνουμε ακόμα καλύτερα και σε μεγαλύτερη κλίμακα 3. Πρέπει να αξιοποιήσουμε λίγο παραπάνω τον agent Smith γιατί μάλλον αυτόν γουστάρανε οι περισσότεροι και όχι τον Neo. Ας τον εμφανίσουμε 200.000 φορές στην ίδια σκηνή. 4. Πρέπει να ανταποκριθούμε στο hype της ταινίας: Δεν είναι cool περιπέτεια με ωραίο concept, είναι φιλοσοφημένο πολιτικό φιλμ σε πακέτο action (''Το Blade Runner της εποχής του'') οπότε κάπως πρέπει να έχουμε αλληγορίες και συμβολισμούς. Ας χρησιμοποιήσουμε την Βίβλο και ας είναι ο Neo ο Jesus της high-tech εποχής. 5. Θα βάλουμε κάπου έναν Αρχιτέκτονα και θα συνεχίσουμε το random mindfucking μέχρι να ξεχειλώσουμε την ιδέα. 

Tο αποτέλεσμα ήταν ένα non-coherent σύνολο ανολοκλήρωτων ιδεών (χαρακτήρες εμφανίζονται και εξαφανίζονται, υποπλοκές που οδηγούν στο πουθενά) που γονάτισε την πρωτοτυπία και ευστοχία του πρώτου και στηρίζει την πλοκή του σε διάφορες ομορφιές- αν οι Smith είχαν κάνει ντου στον Neo όλοι μαζί, θα είχε τελειώσει το παραμύθι. Τελικά ο Agent Smith αποδείχθηκε μια ακόμα καρικατούρα του γνωστού Κακού που πριν και καλά σκοτώσει τον ήρωα που τον έχει στριμωγμένο του λέει όλα του τα σχέδια. Βαρετό, αν και δεν ήταν καθόλου στην αρχή. 

Η έντιμη προσπάθεια δημιουργίας μιας νέας μυθολογίας (και ας είναι με ένα λαίμαργο κλέψιμο όλης της sci-fi παράδοσης σε 6 ώρες) κατέρρευσε. Μπορεί να φταίει το too much και too obvious της αλληγορίας του ''Εκλεκτού'' που θυσιάζεται για την ανθρωπότητα, μπορεί να φταίει και το ότι τελικά τα εφέ και η εικόνα προσπέρασαν οποιαδήποτε ιστορία. Σε κάθε περίπτωση, το πρώτο Matrix του 1999 είχε την φρεσκάδα και την πρωτοτυπία και ''ανανέωσε'' κάπως τις τεχνικές δυνατότητες: Η υστερία ωστόσο (από διαφορετικά κριτήρια και αφετηρίες θεατών) για την φιλοσοφία του και τα ''μυνήματα'' που βρίσκονται πίσω από τα slow-motion πιστολίδια με μαύρο γυαλί και καμπαρντίνα, μπορεί να δείχνουν την ανάγκη εύρεσης μυνημάτων αλλά είναι μαζική υπερτίμηση του ίδιου του έργου. 

Το ίδιο concept του ψεύτικου κόσμου (στις παραλλαγές του) εμφανίστηκε σε δυο ταινίες την προηγούμενη χρονιά: The truman show και Dark City. Αν το μεν πρώτο είναι γνωστό και πετυχημένο και χωρίς πολλά εφέ, το Dark City πρέπει να είναι η μεγαλύτερη αδικία των '90s: Δυστοπικό sci-fi και φοβερή αισθητική, αλληγορία της Σπηλιάς του Πλάτωνα χωρίς τα φαντεζί του Matrix, η ταινία του Alex Proyas θάφτηκε εξ'αιτίας του Matrix. Το ίδιο πράγμα έγινε ξανά με την άλλη υπερτιμημένη ταινία του 1999: Η 6η Αίσθηση έκανε το γύρο του κόσμου βασιζόμενη σε μια δίλεπτη ανατροπή στο φινάλε, ενώ το Stir of echoes (Ψίθυροι των Πνευμάτων) με τον Kevin Bacon ήταν πιο καλό, πιο ατμοσφαιρικό, σου έδινε λόγο για την δική του, ολόιδια, ανατροπή. Σε κάθε περίπτωση, το Dark City αξίζει να ανακαλυφθεί.

Το Matrix είναι μια cool περιπέτεια με ωραίο concept. Το να λες ότι μιλάει για ταξικές αντιθέσεις όταν η κυρίαρχη τάξη που εκμεταλλεύεται την ''ανθρωπότητα'' είναι ρομπότ, τότε πρέπει να το εφαρμόσεις σε κάθε alien/robot/monster invasion ταινία που έχει κυκλοφορήσει. Το να λες, ακόμα χειρότερα, ότι μιλάει για κάποια επανάσταση, κάνει την ταινία οριακά αντιδραστική με τους ''εκλεκτούς'' και τους μεταφυσικούς ηγέτες. Το να λες ότι έχει Βιβλικές αναφορές μάλλον είναι σωστό, αλλά OK, και τι δηλαδή; Το να λες ότι κάνει μια ενδιαφέρουσα κριτική για την σχέση ανθρώπου/μηχανής, για την σχέση ανθρώπου/περιβάλλοντος (ο Smith λεει την ατάκα ότι οι ''άνθρωποι είναι σαν ιός που καταστρέφει'') επίσης στέκει, αλλά είναι θεματικές επαναλαμβανόμενες σε διάφορα έργα. Το να πεις ότι ''ότι και να λέει, το λέει με ωραίο τρόπο'' είναι ίσως πιο σωστό: Ο τρόπος που το λέει είναι πράγματι ωραίος, το τι λέει όμως δεν είναι κάτι καινούριο ούτε αιτία να δημιουργήσει ένα παγκόσμιο teen-nerd-geek-revolution που αναρωτιέται αν ζει στον πραγματικό κόσμο και θέλει να πάρει το κόκκινο χάπι (ααα, το χάπι είναι κόκκινο, πρέπει να παίζει αριστεροκομμουνιστική αναφορά, δεν το είχα πιάσει). Ωστόσο αυτό έγινε, και έγινε επειδή οι απλές θεματικές βρήκαν πρώτη φορά την ευκαιρία να εκφραστούν μέσα από ασύλληπτα kung-fu, μέσα από χιλιάδες πιστολίδια, μέσα από πολύ cool δερμάτινα ρούχα και αξεσουάρ και φυσικά, ο ''Εκλεκτός'' είναι ένας nerd υπολογιστάκιας που γίνεται με λίγη προπόνηση ο σουπερ-γαμάω-και-αποφεύγω-και-σφαίρες. Στην πραγματικότητα, είναι η εκπλήρωση κάθε φαντασίωσης ενός 16χρονου (και, btw, αυτό ήταν το target group της ταινία): Μια μηχανή σου ''αποθηκεύει'' με ένα φαλλικό usb στο σβέρκο όλη την γνώση που γουστάρεις και ξυπνάς kung-fu master και μαθηματική διάνοια. Δεν υπάρχει βαρύτητα, δεν υπάρχουν νόμοι, είσαι κάτι σαν τον Green Lantern αλλά super-cool. Η πολύ σκληρή γκόμενα που είναι γενικά άπιαστο όνειρο, στην πραγματικότητα είναι μια ευαίσθητη ψυχή που σε αγαπάει σε φάση true love (ή επειδή είσαι ο εκλεκτός και chicks dig that). Αλλά ακόμα και έτσι, τα προβλήματα είναι πολλά:

Ο Neo (τεράστιο spoiler: Είναι αναγραμματισμός του One. Mindfuck) περιφέρεται ανέκφραστος και ρίχνει κλωτσιές ανέκφραστος. Η μυθολογία του ''εκλεκτού'' δεν στηρίζεται σε καμία πιθανή βάση (ποιος το προφήτεψε; Πότε; Γιατί;) και η ''ερμηνεία'' της εκλεκτότητας του είναι ένα παράλογο ακόμα για το matrix σκηνικό όπου πεθαίνει και ανασταίνεται και ύστερα είναι διπλή φύση ''άνθρωπος/κώδικας html.'' Ο ''προδότης'' είναι μια αστεία καρικατούρα προδότη που συμμαχεί με τις μηχανές με αντάλλαγμα....την σκλαβιά του. Ούτε λεφτά, ούτε εξουσία, ούτε χωράφια, ούτε αναγνώριση, ούτε εκδίκηση. Μόνο εικονικές γκόμενες και μια υπόσχεση ψευδαίσθησης στο matrix. Και φυσικά υπάρχει εκείνη η σκηνή. Προφανώς εκείνη η σκηνή. Που ακόμα και αν είσαι 14 χρονών και η ανδρεναλίνη σου  έχει βαρέσει κόκκινο από τον συνδυασμό Prodigy, NIN και πιστολάτο kung fu με στενά δερμάτινα (καλύτερο δεν ξέρω αν γίνεται), σου κάθεται άσχημα. Τρεις άνθρωποι, ο ένας δίπλα στον άλλο, σχεδόν στη σειρά, σε ένα δωμάτιο ενός ουρανοξύστη, ένα ελικόπτερο απ'έξω, random πυροβολισμοί από μυδραλιοβόλο που φτύνει τους κάλυκες σε slow motion σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του δωματίου, όλα σπάνε και διαλύονται αλλά ούτε μια σφαίρα δεν ακουμπά τον τύπο στο κέντρο του δωματίου. Fail.

Εντάξει, το να σταθεί κάποιος σε τέτοια fail θα ήταν μάλλον κομπλεξισμός. Αλλά η απόσταση ανάμεσα σε μια cool ταινία με ωραίο κόνσεπτ και σε ένα ''φιλοσοφημένο sci-fi κινηματογραφικό μανιφέστο'' είναι πολύ μεγάλη για να την περνάς με τον Keanu Reeves. Το πρώτο matrix αποτελεί μια συρραφή διαφόρων (δανεικών και χλιαρά διατυπωμένων) ιδεών κάτω από την ομπρέλα της cyberpunk φιλοσοφίας. Άφησε ωστόσο το χνάρι μιας ανανέωσης (και τεχνικά και με όρους εμπορικότητας και σε διάφορους κλάδους), αλλά άφησε και μια σειρά κακών παρακαταθηκών στην συλλογική κουλτούρα:

1. Έβγαλε δυο sequel που το τράβηξε και ψόφησε
2. Ανανέωσε την καριέρα του Keanu Reeves, το αντρικό ανάλογο της Kristen Stewart στα 90's και τον ορισμό του poker face πριν αυτό γίνει cool. Οριακά τον έκανε και γκόμενο.
3. Οδήγησε στον εκφυλισμό της έννοιας σφαίρα, μιας και συνεχώς έκτοτε κάθε λογής τυπάς αποφεύγει σφαίρες σε slow motion.
4. Οδήγησε σε random τύπους να κυκλοφορούν με μαύρο γυαλί και attitude σε random μέρη και καταστάσεις.